Para Politikası Nedir?
Para politikası nedir; hükûmetin, merkez bankasının ya da para otoritesinin ekonomiye yön vermek amacıyla para arzı yönetimi veya döviz piyasası işlemleri gibi araçları kullanmasıdır. Para teorisi, ekonomi için en uygun (optimal) para politikasının belirlenmesini sağlar.
Para politikasına çoğunlukla “genişletici” ya da “daraltıcı” para politikası ifadeleri ile atıfta bulunulur. Genişletici para politikası, ekonomideki toplam para arzının artırılması anlamına gelirken, daraltıcı para politikası, genişletici para politikasının tersine, ekonomideki toplam para arzının azaltılması anlamına gelir. Genişletici para politikası genellikle ekonomideki durgunluk (C) dönemlerinde ortaya çıkan işsizliği azaltmak amacıyla uygulanırken, daraltıcı para politikası enflasyon oranını düşürmek amacıyla kullanılır.
Genişletici para politikası, para arzının artması sonucu “paranın fiyatı” olan faizin düşeceği varsayımıyla işsizliği azaltmayı hedefler. Daraltıcı para politikası ise para arzındaki azalışın faizi yükselteceği varsayımıyla enflasyonu düşürmeyi amaçlar. Yükselen faiz, insanların marjinal tüketim eğilimini azaltarak marjinal tasarruf eğilimini artırabilir.
Her iki para politikası da ekonominin mevcut durumuna ve hedeflerine bağlı olarak uygulanır. Genişletici para politikası, ekonomiyi canlandırmak ve büyümeyi desteklemek için kullanılırken, daraltıcı para politikası enflasyonu kontrol etmek ve aşırı ısınan ekonomiyi dengelemek amacıyla uygulanır. Bu politika araçları, genellikle faiz oranlarının ayarlanması, para arzının yönetilmesi ve döviz piyasasındaki müdahaleleri içerir.
Sonuç olarak, para politikası ekonominin istikrarını sağlamak, enflasyonu kontrol etmek ve işsizliği yönetmek amacıyla çeşitli araçları kullanarak ekonomik politikanın bir parçasını oluşturur.
Para Politikası Türleri Nedir?
Enflasyon hedeflemesi, ekonominin genel değişkenleri ve verileri göz önüne alınarak belirli bir dönem için kabul edilebilir bir enflasyon oranının belirlenmesi ve para politikalarının belirlenen orana ulaşacak şekilde yürütülmesidir.
Enflasyon hedeflemesi, kendi içinde “enflasyon oranı hedeflemesi” ve “fiyat düzeyi hedeflemesi” olmak üzere iki ana kategoriye ayrılır. Bu iki yaklaşım arasında bazen dönüşümlü kullanım mümkündür. Enflasyonun mu yoksa fiyat seviyesinin mi hedeflendiği konusunda farklı görüşler bulunmaktadır. Enflasyon oranı hedeflemesi ile fiyat düzeyi hedeflemesi arasında bir seçim yapmak, sonuçları açısından çeşitli farklılıkları beraberinde getirir. Eğer para politikasının hedefi fiyat seviyesi istikrarını sağlamaksa, fiyat seviyesi hedeflemesi kullanılır. Eğer amaç düşük ve durağan bir enflasyon oranı ise enflasyon hedeflemesi rejimi tercih edilir. Bu karar alınırken, enflasyon hedeflemesi rejiminin fiyat seviyesinde baz kaymasına (base drift) neden olabileceği göz önünde bulundurulur. Enflasyon hedefli rejimde, geçmiş enflasyon başarısızlıkları, gelecek politika faaliyetlerini etkilemez. Bu nedenle, enflasyon hedefli politikadaki bu özellik baz kaymasına neden olabilir. İki uygulama arasındaki en önemli farkı şu şekilde açıklamak mümkündür: Eğer her bir yıl için hedef enflasyon oranıysa, merkez bankasından önceki yıllardaki hedeflere ulaşmadaki başarısızlık telafi edilmesi talep edilmez. Ancak, hedef fiyat düzeyi veya fiyat düzeyi politikasına aitse, merkez bankası önceki yıllardaki hedeflerde meydana gelen sapmaları telafi etmeye çalışmak zorunda kalabilir.
Fiyat Seviyesi Hedeflemesi Nedir?
Sabit kur, yerel para biriminin değerinin başka bir para birimi veya para birimleri sepetinin değerine veya altın gibi başka bir değere bağlandığı bir kur düzenidir. Bu düzende ölçü alınan değerlerin yükselip düşmesi durumunda, bağlanmış olan yerel para biriminin değeri değişir. Eğer kur değeri alt ya da üst limit çizgisini aşarsa, müdahalede bulunulur. Sabit kur uygulaması için ülkenin döviz rezervlerinin yeterli düzeyde ve sürekli dış finans kaynaklarına dayanması gerekmektedir. Serbestçe başka para birimlerine çevrilebilen (konvertibl) para biriminin değerinin başka değerlere sabitlenmesi, merkez bankasının alım ve satım işlemleri ile sağlanır. Bu çerçevede merkez bankası, yerel para birimiyle ilgili olası arz veya talep kaymalarını dengeler ve bunları karşılamak için işlemler yaparak yerel para biriminin hedeflenen seviyede (veya aralıkta) kalmasını sağlar. Sabit kur düzeninin tersi, dalgalı kur düzenidir.
Yönetilen Dalgalı Kur Nedir?
Döviz kurlarının serbest olarak piyasada belirlendiği ancak otoritelerin döviz alım veya satımı yaparak kurlara müdahale edebildiği bir kur rejimine resmi bir kur hedefi olmayan dalgalı kur rejimi denir.