Para Piyasası Nedir?
Para piyasası nedir; 1 yıldan kısa vadeli fon arz ve talebinin karşılandığı bir finansal piyasa türüdür. Para piyasasındaki fonlar genellikle şirketlerin nakit, nakit benzeri veya nakde çevrilebilen dönen varlıklarını finanse etmek için kullanılır.
Para piyasasının enstrümanları genellikle ticari senetlerdir, kaynakları ise çeşitli mevduatlardan oluşmaktadır.
Para piyasası, örgütlenmiş ve örgütlenmemiş para piyasası olmak üzere iki ana kategoriye ayrılabilir. Örgütlenmiş para piyasası genellikle bir banka sistemidir, çünkü işletmelerin nakit ihtiyaçları çoğunlukla ticari bankalar tarafından karşılanmaktadır. Örgütlenmemiş para piyasası ise banka sisteminden bağımsız olan bir piyasadır. Bankalar dışındaki kişiler ve kuruluşlar bazen işletmelere kısa vadeli fon sağlarlar.
Makro ekonomi açısından finansal piyasalar, işlem gören ürünlerin vadesine göre para piyasaları ve sermaye piyasaları olarak iki gruba ayrılmaktadır. Para piyasalarında işlem 1 yıldan kısa süreliyken, sermaye piyasalarında bu süre bir yıldan uzundur. Para piyasalarında likidite açığı veya fazlası olabilir; likidite fazlası olanlar faiz talep ederken, likidite açığı olanlar faiz ödemek durumunda kalabilirler. Yerel para birimleriyle sınırlı olan para piyasaları yurt içi (Interbank) olarak adlandırılırken, uluslararası paralarla işlem yapılan piyasa yurt dışı piyasadır (Euromarket).
Para Piyasası Nasıldır?
Para piyasası, örgütlü, kurumsal, profesyonel, kredibilitesi yüksek, ve ürün standartlarına sahip bir piyasadır. Müşteriler genellikle para piyasasında bankalar aracılığıyla işlem yaparlar. Bankalar, müşterilerle, diğer bankalarla, finansal aracılar ve brokerlarla, merkez bankaları ve Hazine ile çalışırken kâr amacı güderler ve kendi pozisyonlarını hedeflerler.
Bankalar, para piyasası risklerine karşı hedging (koruma) yöntemlerini uygularlar. Bu amaçla forward, futures ve opsiyon gibi finansal araçları kullanırlar. Para piyasası fon transferleri, piyasadaki likidite sorunlarını çözmede önemli bir rol oynar. Bankalar, topladıkları mevduat fonlarını işletmelere kredi olarak verir ve Hazine Bonosu gibi kısa vadeli borçlanma araçları alarak fon transferi sağlarlar. Fonların fiyatını belirleyen faktörler arasında faiz oranı, vade, para birimi, kredibilite, enflasyon, arz ve talep bulunur. Faiz oranlarındaki dalgalanmalar, bankaların açık ve kapalı pozisyonlarını, fiyat riskini etkiler. Her gün belirli bir zamanda bir Interbank Oranı belirlenir; örneğin, Londra’da LIBOR, piyasadaki referans bankaların diğer bankalara 1 ila 12 ay vadeli borç vermeye razı oldukları oranı gösterir.
Para Piyasaları Kaça Ayrılır?
Para piyasası işlemleri unsecuritised ve securitised olmak üzere iki ana türdedir. Unsecuritised işlemler over-the-counter (OTC) olarak adlandırılır ve doğrudan gerçekleşir. Securitised işlemlerde ise ikincil piyasalar devreye girebilir. Banka kredileri genellikle sabit vadeli (fixed term loans) veya periyodik (roll over credits) olarak sınıflandırılır. Tasarrufçuların banka işlemleri arasında call money, day-to-day money, fixed term deposits ve fiduciary deposits gibi farklı türler bulunmaktadır. İkincil para piyasası enstrümanları arasında hazine bonoları, mevduat sertifikaları, banka kabulleri, finansman bonoları, euro commercial paper ve repo bulunmaktadır.
Türkiye’de para piyasaları Türk lirası ve sermaye piyasası işlemlerini içerir. Para piyasası, organize ve organize olmayan olmak üzere iki kategoriye ayrılır. Organize piyasalar arasında Interbank, devlet iç borçlanma senetleri piyasası, TCMB repo ve tersrepo işlemleri piyasası, İMKB tahvil ve bono piyasası yer alırken, organize olmayan piyasalar arasında bankalararası serbest para piyasası, bankalararası repo piyasası ve bankalararası tahvil ve bono piyasası bulunmaktadır.