Kotasyon Nedir?
Kotasyon nedir; menkul kıymetler borsasında aktif olarak işlem gören birçok değerin talep görmesi ve gerekli şartları taşıması sonucunda, ilgili değerin aktif pazar listesine alınması işlemidir. Kotasyon aynı zamanda “listeleme” olarak da adlandırılır ve batı ülkelerinde, menkul kıymet borsasında işlem gören bir değerin fiyatının belirlenen parametreler dışına çıkması durumunda geçici olarak durdurulması anlamına gelir. Türkiye’de ise, kotasyon terimi genellikle kamuya ait kuruluşlar veya anonim şirketler tarafından ihraç edilen menkul kıymetlerin borsa listesine eklenmesini ifade eder.
Sermaye piyasalarının yaygınlaşması ve küreselleşme ile birlikte, bu tür işlemler dünya genelinde artmakta ve ihracatçılar, hisse senetleri gibi değerli varlıklarını borsada listelemek amacıyla prestijli borsalarda kotasyon işlemleri gerçekleştirmektedirler. Her borsada, kote edilen menkul kıymetlere ilişkin farklı kurallar bulunmaktadır ve bu kurallar, işlem hacmi veya hisse senedi sayısı gibi faktörlere göre değişiklik gösterir.
IMKB’de Kota Alması İşlemleri Nedir?
Borsada işlem görmek isteyen şirketlerin, “doğrudan kota alınma” süreçleri, genellikle kotasyon faaliyetleri olarak adlandırılır. Türkiye’de, İstanbul Menkul Kıymetler Borsası (Borsa İstanbul) veya kısaltmasıyla IMKB, şirketlerin doğrudan kota alınma süreçlerini yönetir. Bu süreç, özellikle şirketlerin halka arz aşamalarını içerir.
IMKB’nin ilk adımı, genellikle ihracatçı şirketlerle ilgilenen ve halka arz aşamalarını denetleyen bir süreçtir. Bu süreçte, şirketlerin menkul kıymetlerinin borsada işlem görmesi için yapılan tüm ilgili başvurular dikkatlice incelenir. Kotasyon başvurusu yapıldığında, şirketin kote olma başvurusunu tamamlaması için gereken tüm belgelerin eksiksiz ve doğru olması beklenir. Bu belgeler, şirketin finansal durumu, yönetim bilgileri, faaliyet alanı ve diğer önemli bilgileri içermektedir.
Şirket, kotasyon başvurusunu tamamladıktan sonra, ilgili kotasyon ücretini belirlenen süre içinde Borsa İstanbul’a ödemelidir. Bu süreç tamamlandığında ve tüm gereklilikler karşılandığında, şirketin menkul kıymetleri Borsa İstanbul’da işlem görmeye başlar. Bu, şirketin halka arz edilen hisselerinin borsada alınıp satılabilir hale gelmesini sağlar.
Kotasyon Alış Fiyatı Nedir?
Borsada aktif olarak işlem gören bir şirket, daha sonra listedeki mevcut hisse senetlerine ek olarak yeni bir hisse senedini işleme açmak istediğinde, kotasyon alış fiyatı terimi devreye girer. Kotasyon, genellikle iki farklı fiyatlandırmadan oluşur. İlk olarak, sürekli olarak güncellenen ilk fiyat, bid olarak adlandırılır. İkinci olarak, belirlenen fiyat seviyesine göre belirlenen alış fiyatıdır.
Bu süreçte, “bid” fiyatı, alıcıların belirli bir hisse senedi için ödemeye hazır oldukları fiyat seviyesini temsil eder. Diğer taraftan, alış fiyatı ise belirlenen bir fiyat seviyesinde hisse senedini satmaya hazır olan satıcıları temsil eder. Yatırımcılar bu iki fiyat arasındaki farkı dikkate alarak işlem yaparlar.
Kotasyon alış fiyatı, hisse senetlerinin borsada işlem görmesi için belirlenen fiyatlandırma noktalarından biridir ve yatırımcılara alış veya satış işlemleri yapma konusunda rehberlik eder.
Borsada Kotasyon Nedir?
Borsada kotasyon, belirli şartları sağlayan sermaye piyasası araçlarının borsada işlem görmesi için gerekli izin ve listelenme sürecini ifade eder. Bu süreç, borsa yönetmeliği kapsamında tanımlanan kurallara uygun bir şekilde gerçekleştirilir. Söz konusu araçlar, borsada listelenerek alıcı ve satıcılar arasında ticaret yapılabilir hale gelir. Bu sürecin tamamlanmasıyla birlikte, ilgili sermaye piyasası aracı, borsanın resmi listesine eklenir ve borsada işlem görmeye başlar. Bu durum, genellikle “borsaya kote olmak” olarak ifade edilir.
İlk Kotasyon ve İlave Kotasyon Nedir?
Bir kuruluş, borsada ilk kez hisse senetlerinin işlem görmesi için başvuruda bulunuyorsa ve bu hisse senetleri ilk defa işlem görecekse, bu duruma “ilk kotasyon” adı verilir. İlk kotasyon, söz konusu hisse senetlerinin borsada işlem görmeye başlaması anlamına gelir.
Diğer bir durum ise, bir kuruluşun listede mevcut olan hisse senetlerine yeni eklemeler yapmak istemesidir. Bu durumda, iki farklı fiyatla ilgili olarak ortaya çıkan süreç “ilave kotasyon” olarak adlandırılır. İlave kotasyon, mevcut hisse senetlerine eklenen yeni hisse senetlerinin borsada işlem görmesini sağlar.
Her iki durumda da, borsada kotasyon terimi, hisse senetlerinin belirli şartlara uygun olarak işlem görmeye başlaması anlamına gelir ve bu süreç, borsa yönetmeliklerine uygun bir şekilde gerçekleştirilir.
Tam Kotasyon Sistemi Nedir?
Tam kotasyon sistemi, bir menkul kıymetin ilk kez kotasyona alınması durumunda, söz konusu menkul kıymetin tümünün, yani ortaklık hakkı veren bütün menkul kıymetlerin doğrudan borsada listelenmesini ifade eder. Yani, şirketin hisse senetleri ilk defa işlem görmeye başlayacaksa, tam kotasyon sistemi uygulanarak bu hisse senetlerinin tamamı borsada işlem görmeye başlar.
Diğer taraftan, kısmi kotasyon sistemi, bir menkul kıymetin kotasyona alınması durumunda, ortaklık hakkı veren menkul kıymetlerin sadece belirli bir kısmının borsada listelenmesini ifade eder. Yani, şirket sadece belirli bir oran veya miktar kadar hisse senedini borsada işlem görmeye açar. Bu durumda, şirketin kısmi kotasyon sistemi kullanılarak belirli bir oranda hisse senedi borsada işlem görecektir.
Kotasyon Dışı Ne Anlama Gelir?
Listeye girmek isteyen hisse senetleri, belirli bir nedenden dolayı fiyatların belirlenememesi veya oluşmaması gibi durumlarda, bu hisse senetleri doğrudan bir zaman aşımına uğrar ve geçici süreliğine durdurulur. Durdurma işlemi sırasında, hisse senetleri doğrudan listeden çıkarılır. Bu durum, genellikle kotasyon dışı olarak adlandırılır.
Eğer hisse senetleri kotasyon dışında kalıyorsa, işlem görecekleri sermaye piyasası araçları değerlendirme alanları bulunmaktadır. Bu alanlar, kotasyona alınmamış hisselerin işlem gördüğü pazarlardır. Finansçılar için, kotasyona alınmayan hisseler için özel olarak kurulan bu pazarlarda, hisseler kendi sektörlerine göre değerlendirilir ve işlem görür.