Döviz Kuru Nedir?
Döviz, uluslararası alanda kullanılan para birimidir. Döviz kuru nedir sorusunun cevabı ise; bir ülkenin para biriminin başka bir ülkenin para birimi karşısındaki dönüşüm oranını ifade eder. Bu terim, iki ülkenin para birimleri arasındaki ilişkiyi ifade ettiği için, nominal döviz kuru olarak da adlandırılır.
Ülkelerin ekonomik durumlarına bağlı olarak para birimlerinin değeri değişir. Politik ve ekonomik istikrar değeri artırabilirken, siyasi belirsizlikler ve ekonomik krizler gibi faktörler para birimi değerinde düşüşe neden olabilir. Bu dalgalanmalar, döviz kurlarının oluşmasına yol açar. Döviz kuru, temelde iki şekilde çalışır: alış kuru ve satış kuru.
Döviz kuru, yükseldiğinde ülkenin kendi parasının değeri düşer ve diğer ülkelerin para birimleri daha değerli hale gelir. Aksine, döviz kuru düştüğünde ülkenin para birimi değer kazanırken diğer para birimleri değer kaybedebilir. Dövizin ulusal para birimi cinsinden fiyatına doğrudan kotasyon denir ve aynı zamanda “Enserten” döviz kuru olarak adlandırılır. Dolaylı kotasyon ise ulusal paranın döviz cinsinden fiyatını ifade eder ve “Serten” olarak bilinir. Enserten döviz kuru yükseldiğinde, ulusal para değer kaybediyor demektir, ancak Serten, ulusal paranın değer kazandığını gösterir. Bankalar, dövizi düşük fiyata alır ve daha yüksek fiyata satarlar, bu işlemden elde ettikleri kâra “kâr marjı” denir. Döviz piyasasındaki istikrarsızlık, kâr marjının artmasına neden olabilir. Piyasada istikrarsızlık bekleniyorsa, marj genellikle yükselir. Ancak döviz işlemleri yoğunsa, alım satım marjı genellikle düşer. Tüm bu faktörler, döviz kurlarındaki farklılıkları oluşturan nedenlerdir.
Döviz kurları, dört ana kategori altında incelenebilir: nominal kur, reel kur, çapraz kur ve efektif kur. Nominal kur, ulusal para biriminin diğer ülkelerin kullandığı yabancı para birimleri karşısındaki değerini ifade eder. Reel kur ise nominal kurların enflasyon oranlarına göre düzeltilmiş halidir ve ulusal paranın yabancı para birimleri karşısındaki gerçek satın alma gücünü yansıtır. Çapraz kur, iki yabancı para birimi arasındaki değişim oranını ifade eder; örneğin, İngiliz Sterlini ile Japon Yeni arasındaki döviz kuru, bir çapraz kurdur. Efektif kur ise diğer ülkelerin kullandığı yabancı paralara atıfta bulunur ve genellikle ülkenin ulusal paranın uluslararası değerini ifade eder.
Döviz Kuru Değişim Faktörleri Nedir?
Ödemeler dengesi: Bir ülkenin ekonomik işlemlerini zaman içinde kaydeden bir hesaplamadır. Bu dengenin temelini, döviz kuru değişimlerinin, cari hesap ve ticaret işlemleri gibi diğer faktörler üzerindeki etkisi oluşturur. Ödemeler dengesindeki dengesizlikler, aktif döviz kuru politikaları kullanılarak giderilebilir. Döviz fiyatlarının artması veya azalmasının ödemeler dengesine etkisi, ithal edilen ve ihraç edilen malların talep elastikliği ile yakından ilişkilidir. Bu, talep ve arzın kaynaklarını şekillendiren değişimlerle ilgilidir, ve bu değişimler, alacaklılar ve borçlular arasında talep ve arz değişikliklerine yol açacaktır. Talep ve arzın bu değişimi, ödeme dengesinin değişmesine ve sonuç olarak döviz kurlarının denge noktasının değişmesine neden olabilir.
Gelir seviyesi: Bir ülkenin ortalama gelirinin diğer ülkelerinkinden daha yüksek olması durumunda, bu ülkenin döviz kurlarıyla ilişkilendirildiğinde ithalatı artırabilir. Arz miktarı sabit kaldığında, birim fiyat artışına neden olarak kur yükselir ve bu, ülkenin para biriminin değer kaybetmesine yol açar. Diğer ülkeler, bu ülkenin gelir seviyesini aşar veya yaklaşırsa, ithalatlarını teşvik etmeye başlayabilir, bu da bu ülkenin döviz arzını azaltır. Gelir seviyesinin artması, bireylerin tercihlerini ve zevklerini değiştirebilir. Eğer bu değişiklik, ithal mallara olan talebi artırıyorsa, denge döviz kuru değişecektir ve bu durumda döviz talebi artacaktır.
Genel Fiyat Seviyesinde Değişmeler: Eğer bir ülkede enflasyon diğer ülkelerden daha yüksekse, bu durumda bu ülkenin ürettiği ürünler, uluslararası pazarda daha pahalı hale gelir ve bu, ithal ürünlere olan talebi artırabilir. Sonuç olarak, bu ülkenin para birimi değer kaybedebilir. Bu nedenle, enflasyon ile para biriminin değeri arasında ters bir ilişki olduğunu söyleyebiliriz.
Faiz Oranları: Faiz oranları ve döviz kurları arasında kısa vadeli ancak sıkı bir ilişki bulunmaktadır. İşletmeler ve yatırımcılar, yatırımlarını nereye yapacaklarını belirlerken reel faiz oranlarını göz önünde bulundururlar. Reel faiz oranı, diğer ülkelerle karşılaştırıldığında yüksekse, sermaye akışı bu ülkeye çekilir. Bu da o ülkenin para biriminin değer kazanmaya başlamasına neden olabilir. Ancak tam tersi bir durumda, düşük reel faiz oranları, sermaye çıkışına yol açabilir ve bu da ülkenin para biriminin değer kaybetmesine neden olabilir.
Sermaye Hareketleri: “Sermaye hareketleri, bir ülkeye giren ve çıkan sermayenin miktarını etkileyen kritik bir faktördür. Bu, döviz kurlarının kısa vadeli dalgalanmalarının temel nedenlerinden biridir ve aynı zamanda dış ticaret ve döviz kuru arasındaki ilişkiyi de etkiler. Sermaye hareketleri, genellikle döviz kurlarındaki dalgalanmaların arkasındaki ana sebeplerden biri olarak kabul edilir.”
İhraç Malların Yurt içi Fiyatlarındaki Değişmeler: İhraç edilen malların yurt içi fiyatlarındaki değişiklikler, dünya pazarlarında aynı malın talebinin esnek olması durumunda toplam ihracatı etkileyebilir. Eğer talep elastikse, yani fiyat değişikliklerine duyarlıysa, toplam ihracat azalabilir. Toplam ihracattaki bu azalma, döviz arzını da azaltacaktır. Sonuç olarak, denge döviz kuru yükselir ve bu da ülkenin para biriminin değer kaybetmesine yol açabilir.
İthal Malların Yurt dışı Fiyatlarındaki Değişmeler: Yurt dışındaki malların fiyatlarında meydana gelen değişiklikler, ithal ürünlerin yurt içi talep elastikiyetine bağlı olarak etki gösterir. Eğer ithal ürünlerin fiyatları yükselirse ve bu ürünlerin talebi fiyat değişikliklerine duyarlıysa, bu durumda insanlar bu ürünleri daha az alabilir, ve bu da döviz talebinin azalmasına neden olabilir. Döviz arzının sabit olduğunu varsayarsak, denge döviz kuru düşer ve bu, ülkenin para biriminin değer kazanmasına yol açabilir.